امید زنان افغانستان به روشنایی از رابعه بلخی تاکنون

مقشوش: صدها سال از درگذشت رابعه بلخی می گذرد، آیا زندگی این شاعر واقعا برای زنان افغانستان الگو و راهنما به حساب می آید؟
رابعه بلخی در عصری می زیسته که زنان کمتر می توانستند به علم و دانش دسترسی داشته باشند. با توجه به امکانات و توجه خاص پدر توانست علم متداول آن زمان را فرابگیرد. او نه تنها شاعر بلکه دختر اندیش مندی بود و پدر از او در امورات حکومتداری نیز مشوره می گرفت. رابعه یک الگو برای دختران نسل های آینده نیز گردید و راه مبارزه و حق طلبی را از همان زمان آغاز نمود تاکنون نیز جریان دارد
او حدود هزارسال قبل می زیسته اما شرایط آن زمان برای دختران با شرایط فعلی هیچ گونه تفاوتی نداشته و ندارد. هنوز هم زنان را استثمار می کنند، حقوق اساسی را به زنان نمی دهند و از جامعه رانده می شوند. اینکه وضعیت تغییری نکرده واقعا جای تاسف است

مقشوش: از آنجایی که متاسفانه در این مدت طولانی اشعار کمی از خانم رابعه بلخی باقی مانده است، آیا نگاه اعتراضی نیز در شعر رابعه بلخی دیده می شود؟
بلی، از سرتاپای اشعار او مبارزه و مقاومت در برابر ظلم، استبداد و ممنوعیت دیده می شود. هر چند اشعار زیادی متاسفانه باقی نمانده اما در همان محدود اشعاری که امروزه یافت می شود، در ابیات او می توان فهمید که شاعر حق طلب بوده و حقوق اساسی زنان را طلب می کند. در اشعار عاشقانه او که هنوز هم سوزناک می باشد، می توان اعتراض بع ظلم و استبداد را درک نمود

مقشوش: چه ویژگی ها و نکاتی در آثار رابعه بلخی وجود دارد که باعث گردیده تا اشعارش همچنان زیبا و دل‌انگیز باشد؟
در ابتدا باید بدانیم که دختری بسیار توانا و با فهم بوده است در نتیجه اندیشه بلند او بر اشعارش بسیار تاثیر گذاشته است. همچنین عشق پر سوز که در سینه داشته و اشعار زیبایش نیز از آن عشق سرچشمه می گرفته است. رابعه بلخی یک زندگی نامه بسیار سوزناک و شگفت آوری داشته در نتیجه باعث شده تا اشعارش بسیار ماندگار بماند

مقشوش: چرا در این هزاران سال تعداد شاعران زن فارسی دری زبان این چنین کم بوده است؟ آیا ما شاعران زنی به اندازه رابعه بلخی داشته ایم؟
زندگی ترادژی رابعه بلخی باعث شده تا او ماندگار گردد. ما چندین زن شاعر توانای دیگر نیز داشته ایم مثل مهستی می توان اشاره کرد اما شاید آنها مثل رابعه بلخی در حکومت قرار نداشته اند در نتیجه اشعاری از آنها باقی نمانده است. با این حال کسی نتوانسته مثل رابعه بلخی باشد چرا که پدر رابعه حاکم بلخ و قندهار بوده است

مقشوش: خانم رابعه بلخی چه نقشی در ادبیات فارسی دری داشته است؟ آیا نقش شعر او در آثار ادبای پسین نیز دیده می شود؟ آیا شعر او بر زنان شاعر معاصر نیز تاثیرگذار بوده است؟
بلی، چرا که نه. رودکی هم عصر رابعه بوده است. رودکی در مجلسی با حضور برادر رابعه شعرش را قرائت می کند و برادرش از اشعار عاشقانه رابعه آگاه می گردد در نتیجه دستور می دهد تا رابعه را در حمام حبس نموده و در آنجا رگ دستش را بزنند. این رفتار بسیار ظالمانه بوده است. ممکن هست که رودکی قصد بدی نداشته و می خواسته تا شعر رابعه را مشهور سازد اما تصادفا این اتفاق برای رابعه خوشایند نمی باشد
مبارزه طلبی رابعه آن قدر چشمگیر هست که زنان نامدار مثل مهستی و ملالی نیز از زندگی و اندیشه او تاثیر گرفته اند. تجربه او بر تاریخ ادبیات افغانستان و به طور کل فارسی دری زبانان تاثیر گذار بوده است

احمد سهیل احمدی
13.5.22