از وابستگی تا خودکفایی

مقشوش: جنگ چهره منفی از افغانستان در دهه های اخیر در جهان ساخته است که باعث می شود تا سرمایه گذارها جرئت سرمایه گذاری در افغانستان را نداشته باشند. دولت آقای غنی در این باره چه اقداماتی انجام داد و تا چه اندازه در جذب سرمایه ها کامیاب بود؟
در مدت چهار دهه جنگ در افغانستان نه تنها شاهد سرمایه گذاری های بزرگ در کشور نبودیم بلکه تمام زیرساختها و زیربناهای کشور از بین رفت. افغانستان قبل از این جنگها به عنوان یک کشور زراعتی و مالداری در جهان شهرت داشت و در آن زمان حدود هشتاد فیصد مردم به زراعت و مالداری مشغول بودند اما در این مدت وضعیت به جایی رسیده که نود فیصد ملت زیر خط فقر زندگی می کنند
هر چند با آغاز به کار حکومت سابق کمکهای جامعه جهانی به افغانستان صورت گرفت اما متاسفانه فساد گسترده در ادارات دولتی باعث گردید تا نتوانیم سرمایه گذاریها را جذب نماییم و کشور روی پای خود بایستد و بتواند نیازهای اساسی را تولید نماید تا از بیکاری بکاهد. دلیل اصلی فرار سرمایه از افغانستان قطعا فساد اداری بوده است با این حال ناامنی ها و جنگها در این مدت عامل توقف سرمایه گذاری نشدند بلکه تنها هزینه ها را بیشتر نمود. فساد اداری سرمایه گذاران را مجبور ساخت تا سرمایه های خویش را از کشور بیرون کشند
به نظرم در دوران آقای اشرف غنی استثنایی هم وجود داشت چرا که دولت ایشان تلاش داشت تا برای جذب سرمایه گذاری ها اقدام نماید و برای جذب سرمایه ها اتفاقا بسته های تشویقی را هم در اختیار تجار می گذاشتند اما به خاطر فساد گسترده باعث گردید تا هیچ گونه دل گرمی برای سرمایه گذار در افغانستان وجود نداشته باشد و اتفاقا در دوران ایشان شاهد فرار سرمایه گذاران بودیم
از جمله اقدامات دولت آقای غنی می توان به وعده عوامل تولید اشاره کرد. در این مورد تلاش های زیادی صورت گرفت و در بسته های تشویقی کمک هایی مثل اهدای زمین، تامین انرژی و دسترسی به منابع مالی فراهم شده بود. در دوران دولت آقای غنی تلاش های در زمینه صنعت از جمله صنعت ذوب نیز اتفاق افتاد و با تلاش های ایشان این صنعت از ورشکستی نجات یافت
در آن زمان بخش خصوصی سه پیشنهاد برای حمایت از صنعت ذوب داده بود. با توجه به فساد گسترده در ادارات، بخش خصوصی تقاضا نمود تا بر واردات آهن آلات از کشورهای همسایه به افغانستان ایشان نظارت داشته باشند. دولت موافقت نمود و در گمرکات و بنادر از بخش خصوصی ناظرینی را تعیین نمود
موضوع دوم افزایش مالیات از کالاهای واردتی بود. در گذشته پانزده فیصد از کالاهای وارداتی مالیات گرفته می شد که با فشار بخش خصوصی مالیات از آنها به سی فیصد افزایش یافت. موضوع سوم برای تشویق صنایع در افغانستان آهن آلات حکومتی و یا کهنه را با قیمت بسیار پایین عرضه شود. با تلاش ها در سالهای اخیر باعث گردید تا امروزه افغانستان در صنعت ذوب آهن و فولاد به خودکفایی رسیده است. حتی در ماه گذشته برای اولین بار ما صادرات قابل توجه ای نیز داشتیم
با این حال من کارنامه دولت آقای غنی در جذب سرمایه را موفق نمی دانم. فساد گسترده، باج گیری ها، اختطاف و ناامنی باعث گردید تا ما شاهد فرار سرمایه گذاری از افغانستان باشیم

مقشوش: کشورهای مختلفی از جمله ترکیه اعلام کرده اند که امارت اسلامی را به رسمیت نمی شناسند اما به سرمایه‌گذاری در افغانستان ادامه داده و می دهند. آیا در این مدت تلاش حکومت موقت طالبان برای جذب سرمایه گذاری در صنعت کدام نتیجه ای داشته است؟
در ابتدا برای جواب سوال شما این موضوع را بگویم که من می خواهم جواب این سوال را بر اساس واقعیت های امروز اقتصاد افغانستان که به چشم می بینم، بیان نمایم. سه موضوع اساسی که در حکومت های قبلی وجود نداشت عبارتند از مصونیت مالی و جانی، ثبات سیاسی و امنیت می باشد. تا زمانی که یک تجار خود را مصون نپندارد و خبری از حاکمیت قانون و ثبات سیاسی نباشد، خیلی مشکل هست که دلگرم گردد تا دست به سرمایه گذاری بزند. بدبختانه این مسئله در مدت بیست سال وجود نداشت
بخش خصوصی در آن دوران بسیار متضرر گردید و با باج گیری، اختطاف، فساد و... نیز روبه رو می شد. با این حال وقتی نظام سیاسی در افغانستان تغییر نمود و امارت اسلامی حاکم گردید. هر چند مشکلات و چالش های دیگری نیز به میان آمد. بعد از تغییر نظام، دنیا افغانستان را تحریم اقتصادی نمود و پنج میلیارد دالر از ثروت افغانستان مسدود شد که اتفاقا چهار میلیارد آن متعلق به بخش خصوصی می باشد
هفت هزار و پانصد پروژه که در آن حدود یکصد هزار نفر نیز در آنجا کار می کردند اما بعد از تغییر نظام بانک جهانی آنها را متوقف نموده است. محدودیت ها در نظام بانکی همچنان وجود دارد و تجار هم چون گذشته نمی توانند از طریق نظام بانکی پول رد و بدل نمایند. در گذشته برای ارسال پول از طریق صرافیها می بایست به ازای هر صد هزار دالر تقریبا دوصد دالر کمیشن می دادیم اما الان این رقم به چهار هزار دالر رسیده است. در حال حاضر مشکلات اقتصادی با مشکلات سیاسی گره خورده و فکر نمی کنم تا زمانی که مشکلات با دنیا حل نگردد، ما بتوانیم مشکلات اقتصادی را در کوتاه مدت حل نماییم
با این حال امارت اسلامی سیاست های اقتصادی خوبی را در پیش گرفته است. از صنایع و سرمایه گذاری به خوبی حمایت می کنند. می خواهم مثالی بزنم، در گذشته مواد خام معدنی به صورت قاچاق به خارج منتقل می گردید مثلا ما چهل دو فابریکه ذوب در افغانستان داریم که محصولات به صورت قاچاق به پاکستان می رفت. در زمان حکومت سابق بعد از مدتها اعتراض نهایتا حکومت حکم داد که صادرات مواد خام و آهن آلات کهنه ممنوع شود اما به خاطر وجود مافیا در ولایات اتفاقا این روند همچنان به صورت قاچاق ادامه می یافت
وقتی امارت اسلامی روی کار آمد، ما تقاضای دیدار با مسئولان آن را نمودیم و خواسته های خویش را در میان گذاشتیم. امروز می توانیم ادعا کنم که مواد خام و آهن آلات کهنه چه به صورت قانونی و یا قاچاق دیگر به خارج از کشور منتقل نمی شود. در دوران جمهوریت حدود نیمی از فابریکه های ذوب تعطیل بودند اما با اقداماتی فعلی تمام آنها در حال حاضر مشغول به کار هستند. امارت اسلامی واقعا از سرمایه گذاری خارجی حمایت می کند. حکومت پشتیبانی خوبی از سرمایه گذاران داخلی و خارجی به خصوص در بخش معادن دارد. با این حال بهبود چشم گیر سرمایه گذاری منوط به تغییر در وضعیت ارتباط حکومت با جهان می باشد. می بایست جهان و امارت اسلامی با یکدیگر کار کنند تا مشکلات افغانستان از جمله فقر و گرسنگی حل گردد. این اتفاق هم به نفع کشورهای همسایه و هم به نفع کل دنیا می باشد


مقشوش: با توجه به اینکه افغانستان عضو تجارت آزاد بوده، در چنین شرایطی حمایت از تولیدات داخلی برای حکومت سابق اهمیت داشت؟ انجمن حمایت از تولیدات داخلی چه اقداماتی انجام داده است؟
من مخالف الحاق افغانستان به سازمان تجارت جهانی هستم. به این خاطر که اقتصاد افغانستان متکی به کمک های جامعه جهانی بود همچنین بیشتر تجارت کشور به واردات مربوط می گردید. الحاق کشور به چنین سازمان هایی به خیر کشور و به خصوص تولید نمی باشد. به این خاطر که کشور عضو این سازمان نمی تواند کدام مانع یا سیاستی در برابر کالاهای وارداتی وضع نماید
به عنوان کشور وارداتی نمی توانستیم در برابر واردات بی رویه مقاومت نماییم. ما با مشکلات مختلفی در بخش تولید مواجه بوده ایم از جمله می توانم به برق اشاره کنم. با فساد در گمرکات تعرفه ای روی محصولات خارجی اعمال نمی گردید. عضویت در تجارت آزاد دقیقا مطابق با خواسته کشورهای همسایه و منطقه ای بوده چرا که نمی خواهند افغانستان روی پای خویش ایستاده باشد و وابسته به کشورهای همسایه بماند. کشورهای همسایه می خواستند تا سی و پنج میلیون نفوس افغانستان مشتری کالاهای ایشان باشند و نمی خواستند وطن به سمت صنعتی بودن پیش برود. آنها افغانستان را به بازاری برای کالاهای بی کیفیت خویش تبدیل کرده بودند
انجمن حمایت از تولیدات داخلی افغانستان در سال 2008 با جوانان متعهد آغاز به کار کرد و تلاش کردیم تا کالاهای تولید داخل را از طریق شبکه های مجازی و برگزاری ورکشاپ ها و نمایشگاه ها معرفی نماییم
همچنین با مردم صحبت می کردیم تا به حمایت و خرید از کالاهای داخلی بپردازند. خوشبختانه در این مدت صدها نمایشگاه ها را برگزار کردیم و توانستیم مشوره های خوبی به تولید کندگان داشته باشیم. به خانم های تجارت پیشه و صنعت کار توجه ویژه ای داشتیم و در قسمت تولید و بازاریابی به ایشان مشوره می دادیم. به طور کل ما در سه بخش معرفی کالاهای داخلی، مشوره دهی به تولید کنندگان و رساندن صدای ایشان به مسئولان تلاش می نمودیم

مقشوش: آیا امارت اسلامی در حمایت از تولید وطنی کارنامه ارزشمند دارد؟
در حال حاضر بسیار بیشتر از زمان جمهوریت از صنایع حمایت کافی می گردد. هر طرحی که از طرف بخش خصوصی به امارت اسلامی داده می شود که در آن به تولید و انکشاف کمک می کند، اتفاقا حکومت به سرعت از آن طرح حمایت می کند. مثلا روی توسعه و انکشاف یازده پارک صنعتی افغانستان کار جریان دارد
در دوران جمهوریت نهایتا روزی شش ساعت به صنایع برق توزیع می گردید اما امروزه به هیجده ساعت رسیده است. در جلسه آخر میان صنایع و امارت قرار بر این شد تا بیست و چهار ساعته برق به صنایع داده شود. این موارد بخشی از فعالیت های امارت اسلامی در جهت حمایت از صنایع و تولید داخلی می باشد

احمد سهیل احمدی
15.6.22