واقعیت ها و دروغ پراکنی ها

مقشوش: یک سال از تغییر حکومت و آغاز به کار حکومت موقت امارت اسلامی می گذرد، وضع رسانه ها در این یک سال چه تغییری کرده است؟
وقتی یک انقلاب یا تحولی به وجود می آید، یک سری تحولات و تغییر را نیز بر اثر آن شاهد خواهیم بود. با آغاز به کار حکومت موقت امارت اسلامی نیز ما شاهد یک سری از تحولات در حوزه رسانه و آزادی بیان نیز می باشیم. وقتی به این تحولات می پردازیم ابتدا باید به تعریفی از آزادی بیان نیز مطرح نماییم. ما تا قبل از تحولات یک سال گذشته بیشتر با روایت غربی از رسانه مواجه بودیم. از منظر غربی رسانه ها بر اساس آزادی بیان پایبند به هیچ حد و مرزی نبوده اند. این آزادی بیان غربی منافع افغانستان را هم پایمال می نمود. از آنجایی که مدتها در کابل بوده ام و با رسانه های مختلف همکاری داشته ام، شاهد دغدغه های مسئولان امنیتی حکومت سابق بودم که نسبت به آزادی بیان بی حد و مرز رسانه ها معترض بوده و مدعی بودند که آزادی بیان باید باورمند به چارچوبی باشد
در دوران حکومت سابق بحث آزادی بیان به جز بعد امنیتی اتفاقا در بعد مسائل اجتماعی، مذهبی و فرهنگی نیز مشکل آفرین بوده و بیشتر رسانه هایی که در بیست سال گذشته در افغانستان کار می کردند، عملا دیدگاه سکولار پایه فعالیت های ایشان بوده و اکثر غول های رسانه ای نیز عملا پروژه بگیر بودند و با حمایت های مستقیم مالی آمریکا و دیگر کشورهای غربی فعالیت می کردند. در فضای افغانستان رسانه به طور واقعی کلمه مستقل نمی باشد و نمی تواند مستقلانه با فروش خبر و کسب آگهی های تجاری فعالیت را ادامه دهد. از آنجایی که این غولهای رسانه ای وابسته به خارج بوده اند پس گاهی برخلاف باورهای دینی و ملی فعالیت می نمودند که با واکنش منفی جامعه نسبت به پخش موسیقی های مبتذل، اجرای مجریان با پوشش و رفتار نامناسب، برنامه مختلط، اجرای آوازخوانان زن و افشای مطالب امنیتی و سری مواجه بودیم
با آغاز به کار امارت اسلامی طالبان ما شاهد ناراضیتی افراد و رسانه هایی هستیم که وابسته به غرب بوده و معتقد به باور غربی بوده اند. با آغاز به کار حکومت موقت طالبان یک نوع نگاه اسلامی در افغانستان حاکم می شود و خط قرمزهای مشخصی براساس اصول اسلامی اعمال می گردد. طالبان هم جریانی می باشند که در خطوط اسلامی با کسی شوخی ندارند و از آن عقب نشینی هم نمی کنند. جامعه نیز به این ارزشهای اسلامی باور دارد
خیلی ها تصور می کنند که با توجه به اینکه تغییر در نگاه اتفاق افتاده پس به این معنا می باشد که محدودیت به وجود آمده و ارزشهایی مثل آزادی بیان از بین رفته است. در حال حاضر خبرگزاری آوا در شش ولایت افغانستان دفتر دارد. خبرنگاران ما در داخل فعال می باشند و فعالیتهای ما نسبت به دوران حکومت سابق اتفاقا گسترده تر نیز شده است. برخلاف ادعاهایی که در رسانه ها مطرح می شود و عده ای در تلاش هستند تا سیاه نمایی کنند، یکی از وجوه مشخص و عینی که تغییر طالبان را نسبت به گذشته نشان می دهد.همین است که طالبان از شبکه های مجازی استفاده می کنند و رسانه ها ارتباط خوبی دارند. از سطح مقامات و سخنگویان طالبان تا نیروهای بدنه به صورت گسترده در شبکه های مجازی فعالیت می کنند و هر رویدادی که اتفاق می افتد، در شبکه های مجازی آن را منعکس می کنند. در حالی که این فعالیتهای گسترده گاهی برای حکومت ایشان دردسر ساز نیز می شود اما طالبان اهمیت رسانه ها و... را درک کرده اند
رسانه ها باید متعقد به ارزشهای اسلامی باشند در حالی که در حکومت سابق رسانه های غرب گرا به حدی قدرت گرفته بودند که گاهی وزیر اطلاعات و فرهنگ یا حتی رئیس جمهور قدرت ایستادگی در برابر آن را نداشتند. مثلا وقتی فلان سریال تلویزیونی با اعتراض شدید علمای اسلام روبه رو می گردید و ایشان مدعی می شدند که آن سریال مخالف اسلام هست و مردم اعتراض می کردند اما به دلیل اعمال فشار خارجیها دولت سابق نمی توانست جلوی پخش آن سریال را بگیرد و پخش آن ادامه می یافت

مقشوش: در یک سال اخیر حوادث مختلفی اتفاق افتاد و بخش قابل توجه ای از رسانه ها به خاطر کمبود بودجه تعطیل گردیدند، شما نقطه عطف آزادی بیان در یک سال اخیر را در کجا می بینید؟
حضور گسترده مقامات و سخنگویان طالبان در شبکه های مجازی یک نقطه عطف می باشد و نشان می دهد که طالبان به آزادی بیان و آزادی خبر رسانی بها می دهند حتی باورمند به این واقعیت نیز می باشند با این حال آزادی بیان شرط و شروط هایی دارد که در گذشته اصلا وجود نداشت اما امروزه همه رسانه ها باید به ارزشهای اسلامی و اخلاقی را در اطلاع رسانی خویش احترام بگذارند
آنچه خبرنگاران محلی خبرگزاری آوا به ما گفته اند، این است که طالبان بدون هیچ گونه تمایز و تفاوتی اتفاقا تمام رسانه ها را به نشستهای خبری دعوت می کنند و تمایل دارند تا هر چه بیشتر فرصت حضور رسانه ها در نشستهای مطبوعاتی فراهم گردد. فردای روزی که طالبان کنترول کابل را به دست گرفتند، آقای ذبیح الله مجاهد در یک نشست مطبوعاتی با تمام رسانه ها گفتگو نمود و مواضع خویش را با تمام مردم مطرح نمود. در حالی که می توانست با صدور یک اعلامیه و یا پخش سخنرانی از تلویزیون ملی بسنده نماید. اما حضور آقای مجاهد در نشست مطبوعاتی نیز یک نقطه عطف به شمار می آمد. این رفتار و عطش در اشتراک گذاری اطلاعات را در میان تمام سخنگویان امارت اسلامی شاهد می باشیم. این رفتار را در سطح ولایات نیز ما شاهد می باشیم

مقشوش: طالبان در میان اهالی رسانه به بدرفتاری و ایجاد ممنوعیت و محدودیت برای خبرنگاران زن معروف می باشند، این وضعیت در سالی که گذشت تا کجا تغییر و بهبود یافته است؟
در حالی که در دور اول امارت اسلامی، مسئولان بعضا دیدگاه های بسته و تندی نسبت به رسانه ها و زنان داشتند اما این تابوها تا اندازه ای در یک سال اخیر شکسته شده است. ما حتی شاهد مصاحبه یک مقام طالبان به تنهایی با فلان خبرنگار داخلی و یا خارجی خانم بوده ایم. دیگر خبری از تابو نیست. در ابتدا بعضی ها می گفتند که فعالیت برای خبرنگارهای خانم محدود خواهد شد اما در حال حاضر مدیر مسئول خبرگزاری آوا در حوزه شمال افغانستان یک خانم می باشد که به صورت فعال در لحظه حضور دارد و تمام وقایع را خیلی زودتر از دیگر رسانه ها اطلاع رسانی می کند. آن خانم اتفاقا به ارزشهای اسلامی نیز معتقد می باشد. هیچ گونه محدودیتی طالبان برای ایشان قائل نشده است و تا به حال با تمام سخنگویان طالبان گفتگو داشته اند. در حوزه غرب افغانستان نیز مدیر مسئول خبرگزاری یک خانم می باشد
ما شاهد هیچ گونه محدودیتی نیستیم. هر چند تغییر و تحولات در جامعه را شاهد می باشیم. با این حال برخلاف این واقعیتها بعضی ها نمی خواهند این واقعیتها را بپذیرند و یا بازتاب دهند. چندی قبل یوناما با خبرنگاران زن در مزارشریف نشستی برگزار کرده بود تا مشکلات خویش را مطرح نمایند. وقتی صحبتهای خبرنگار آوا را شنیده بود که تا این سطح فعالیت دارد و اطلاع رسانی می نماید، برای مسئول یوناما جالب و عجیب بود که تا این چنین فرصتی برای خبرنگار زن وجود دارد. متاسفانه عده ای تلاش دارند تا تصویر تاریکی را از وضعیت خبرنگاران زن بازگو کنند هر چند گاهی استثناها به خاطر ناآگاهی یک مسئول محلی وجود داشته اما در سطح کلی طالبان خلاف ادعای باقی رسانه ها با خبرنگاران زن برخورد مناسبی داشته اند

احمد سهیل احمدی
15.8.22