از آزار تا حقوق پایمال شده زن افغانستان

مقشوش: از اعتراضات مدنی تا اخباری که در شبکه های اجتماعی مبنی بر آزار، اذیت و تهدید زنان در ادارات دولتی درز می گشت، به نظر شما ریاست حمایت از زنان در خدمات ملکی تا چه اندازه در کمک به زنان آسیب دیده و رفع مشکلات موفق بوده است؟
شما در جریان هستید که موضوع آزار و اذیت زنان یک چالش مهم پیش روی زنان افغان در نظام سابق بود و آنها با مشکل آزار و اذیت به صورت سیستماتیک مواجه بودند. این آسیب ها و تهدیدها شامل آزار و اذیت خیابانی و آزار و اذیت در ادارات نیز می شد. در بسیاری از موارد باعث حذف زن آسیب دیده می گردید و او دیگر نمی توانست به کار خویش ادامه دهد
با وجود اینکه تعدادی از فعالان امور زن در مقابله با آزار و اذیت زنان اقداماتی انجام می دادند و می خواستند پیامدهای آن را به جامعه نشان بدهند ولی متاسفانه این فعالیت ها اکثرا به صورت پروژه ای انجام می شد و نتیجه قطعی و اساسی به همراه نداشت
ریاست حمایت از زنان در خدمات ملکه در بدنه‌ی کمیسیون مستقل اصلاحات اداری و زیر پوشش ریاست عمومی خدمات ملکی بود و از آنجایی که دست باز در این باره نداشت تا رفع آزار و اذیت ها فعالیت های عمده و اساسی داشته باشد چرا که پرسنل آن محدود و کم بود. در نتیجه در مقابله با این معضل نمی توانست سهم عمده ای داشته باشد با این حال خوشبختانه در این اواخر ما به عنوان یک تیم جدید وارد ریاست از طریق رقابت آزاد شدیم. در نتیجه همکاری افراد متعهد جدید و با تجربه سابق توانستیم اقداماتی انجام دهیم از جمله تحقیق گسترده در رابطه با عامل عدم حضور زنان در پست های رهبری می توانم اشاره نمایم
ما برنامه ریزی می کردیم با یافته های این تحقیق ها بتوانیم برنامه جامعی برای رفع این معضل و همچنین اینکه زنان بتوانند جایگاه خویش را ادارات به دست آورند، اجرا نماییم. متاسفانه بخشی از برنامه ها در حال تطبیق و بخش دیگر تازه برنامه ریزی شده بود ولی با سقوط نظام فعالیت ها متوقف شد

مقشوش: کدام نهاد، سازمان یا اداره وظیفه داشت تا به این معضل بپردازد؟ وزارت امور زنان؟
اتفاقا این موضوع جزو وظایف وزارت امور زنان بود ولی با تاسف هیچ گاه رهبری این وزارت نتوانست از پس این مسئولیت براید و در این سالها شاهد افزایش این معضل بودیم. در کنار وزارت امور زنان سازمان غیر انتفاعی( اینجوها) نیز بودند اما از آنجایی که به صورت پروژه ای کار می کردند متاسفانه ما نتوانستیم شاهد دستاوردی در این مبارزه باشیم

مقشوش: چرا آسیب ها و مشکلات زنان در این دو دهه نسبت به دوران جمهوری خلق و پادشاهی ظاهرشاه به نظر می رسید که بیشتر شده است؟
البته درباره این ادعا باید کمی دقت داشته باشیم، اگر تاریخ را بخوانیم در دو دهه نخست حکومت ظاهرشاه او نتوانست اقدام بسزایی انجام بدهد و برای زنان نیز عصر تاریکی بود چرا که آنها خانه نشین گردیده و فعالیت اجتماعی بسزایی نداشتند. هر چند در دهه دموکراسی زنان توانستند فعالیت داشته باشند و در محدوده ای که برای آنها اجازه داده می شد، می توانستند فعالیت نمایند
در این اواخر می دیدیم که وقتی زنان مورد آزار و اذیت قرار می گرفتند، حادثه رسانه ای می شد پس ما از وضعیت زنان با خبر می شدیم. به نظر من دلیل تفاوت در آمار این دو مقطع به خاطر این است که ما امروزه به فناوری دسترسی داریم و ظرف چند ساعت از حوادث با خبر می گردیم. اگر این اتفاق در دوران ظاهرشاه قابل دسترس نبود چرا که وقتی زنی مورد تعرض و آزار قرار می گرفت، مدتی طول می کشید تا شکایت او مکتوب گردد و به دست مراجع ذی ربط برسد تا ما آگاه شویم که چه اتفاقی افتاده است. امروزه ما نیاز به انتظار نداریم چرا که به سرعت رسانه ای می شود
دوران جمهوری خلق نیز زنان کوشش کردند تا به آزادی و حقوق خویش دست یابند و زنان بزرگی نیز در تاریخ نام ایشان ثبت شده است. اما تاکید می کنم برای شناخت بهتر می بایست تاریخ را بخوانیم. دوران جمهوری اسلامی عملا دوره ای بود که در کمترین زمان ممکن ما از اتفاق خوب یا بد آگاه می گشتیم

مقشوش: آیا محدوده فعالیت کمیسیون حقوق بشر فقط محدود به شهرهای بزرگ مثل کابل و هرات نبوده است؟
خوشبختانه من مدتی کارمند کمیسیون حقوق بشر نیز بوده ام و می توانم تا حدودی پاسخ این سوال را با توجه به تجارب خویش بدهم. کمیسیون حقوق بشر درحالی یک نهاد مستقل دولتی بود و می بایست فعالیت های گسترده تر از حالت فعلی می داشت اما متاسفانه ما شاهد فعالیت گسترده نبودیم. تمرکز کمیسیون حقوق بشر روی وضعیت شهرهای بزرگتر بود هر چند مشکلات شهرهای بزرگ واضح تر می باشد. اگر کمیسیون فعالیت آزادانه ای می داشت قطعا می توانست موفق تر گردد
هر چند به مناطق دوردست کمتر پرداخته می شد اما کمیسیون مستقل حقوق بشر کوشش می کرد تا به آن مناطق نیز توجه داشته باشد و این توجه به مسائل تعلیمی محدود بود. به این معنا که به قریه ها و ولسوالی های دوردست می رفتیم و در آنجا ورکشاپ های آموزشی برگزار می نمودیم. درباره حقوق زن، محیط زیست و...آموزش می دادیم اما فکر می کنم که مسئولیت و محدوده وظایف این کمیسیون گسترده تر از اقداماتی بود که ما انجام می دادیم
به نظر من مشکل اصلی در رهبری کمیسیون بود همچنین بعضی از مشکلات و موانع سد راه کمیسیون به حساب می آمد که باعث گردید تا فعالیت های ضعیف تری داشته باشد. در بسیاری از موارد آن طور باید و شاید پرداخته نشد. کمیسیون به جای آنکه کارهای بنیادی انجام دهد، بیشتر به کارهای سطحی اکتفا نمود

مقشوش: چرا در این دو دهه عدالت اجتماعی در افغانستان تحقق نیافت؟ و چه سرنوشتی برای تحقق این امر می دانید؟
معضلات اجتماعی فقط از طریق عدالت اجتماعی رفع می گردید و می بایست عدالت واقعی برای تمام مردم افغانستان اعمال شود. متاسفانه در افغانستان عدالت نیز طبقه بندی شده است. به این معنا که طبقه های قدرتمند و ثروتمند توانستند از عدالت سوء استفاده نمایند. به این خوشبین نیستم که عدالت اجتماعی در افغانستان صورت گیرد و در مدتی که گذشت، ابتدایی ترین شکل عدالت نیز اعمال نشد. در این سالها نگاه قومی، فعالیت های پروژه ای در امر برقراری عدالت و عدم تعهد باعث گردید تا عدالت اجتماعی در جامعه به صورت اساسی اجرا نشود
با وضعیتی که در افغانستان پیش آمده، من نمی دانم تا چه اندازه تاثیرگذار خواهد بود و افرادی که مقصر جنایت ها و ظلم ها بوده تا چه اندازه مجازات می گردند و به محکمه سپرده می شوند یا نه؟ تا چندی قبل ما امیدوار بودیم که دیر یا زود عاملان به محکمه سپرده خواهند شد اما وضعیت تغییر کرده است. افرادی که سالها از امکانات کشور سوء استفاده کرده و حالا نیز در خارج به سر می برند اما تاکنون اقدامی برای محاکمه و یا بازگشت آنها صورت نگردیده است

احمد سهیل احمدی 10.16.21