خاموشی در عمل و تشویق های کلامی در بیست سال نشر افغانستان

مقشوش: همان طور که دوران جمهوری خلق موضوعات کارگری و... در ادبیات افغانستان محبوب شده بود و با آغاز جهاد نیز بحث مقاومت به کتاب ها راه یافت، به عنوان یک ناشر در این بیست سال چه موضوعاتی بیش از پیش در ادبیات افغانستان رواج یافت و چه تأثیراتی بر نشر و انتشارات گذاشت؟
به عنوان یک ناشر نمی توانم ادعا نمایم که در بیست سال جمهوری اسلامی فقط یک موضوع محبوب ترین نوع و یا ژانر در ادبیات و نشر کشور بوده است. هر چند در هر حوزه فعالیت جریان داشت ولی یک سردرگمی و بی نظمی در هر حوزه به چشم می خورد چرا که فعالیت ها سازمان یافته نبود
دوران جمهوری اسلامی را نمی توان به یک چشم دید چرا که دهه اول با دهه دوم تفاوت عمده ای داشت. در حوزه نشر و پخش کتاب به طور کل دولت متاسفانه نقش عمده ای نداشت و بخش خصوصی در این بخش فعال بودند. به عنوان ناشر می توانم اذعان نمایم که کتاب هایی بیشتر به چاپ می رسید که درآمدزا بودند. متاسفانه خیلی وقت ها عده ای که نویسنده هم نبودند، کتاب های دانشگاهی و... را با تغییرات مختصر وارد بازار می کردند. خبری از کپی رایت نبود
ناشران بیشتر تلاش می کردند تا کتاب های مورد نیاز دانشجویان از جمله حقوق و طب را چاپ نمایند و هدف از چاپ کتاب نیز درآمدزایی بود. می خواهم تاکید کنم که هر چند ضعف ها و اشتباهات در این حوزه کم نبوده ولی نباید از دستاوردها چشم پوشی نمود. مثلا در حوزه چاپ و نشر نیز کتاب های خوبی چاپ گردیده است. هم دیگر انتشارات و هم انتشارات صبح امید آثار موفقی در حوزه های مختلف منتشر نموده اند. با این حال مشکل بزرگ نبود حمایت دولت بود
به دلایل بسیار استقرار جمهوری اسلامی افغانستان تاثیر داشت و نباید بستری که حکومت سابق برای شغل های مختلف فراهم نبود را در نظر نگیریم. اما برنامه و هدفی روی این موضوع نشر کتاب نداشت. با این حال حکومت سابق زمینه مناسب برای فعالیت علاقه مندان در این حوزه فراهم نموده بود. یک مثال می زنم. ما در سال 1398 به عنوان شهروند مسئول به ارگ ریاست جمهوری دعوت شده بودیم چرا که کتاب های ادبیات کودک ما را بررسی کرده و ارزشمند دانسته بودند. در ارگ حضور یافتیم و تمام برنامه ها و نظریات خویش را با آنها در میان گذاشتیم تا در جامعه تاثیر مثبتی بگذاریم. تنها وجه و عمل حمایتی که نشر ما به چشم دید فقط تشویق کلامی بود. آنها به ما تقدیرنامه دادند و این برخورد جنبه ظاهری قضیه بود. ما متاسفانه کاری ندیدیم. هر چند بودجه وجود داشت و به دست افرادی بود که با ارگ ارتباط داشته و متاسفانه می توان از کلمه مافیایی نسبت به این افراد استفاده کرد

مقشوش: آیا مسئولان فرهنگی در جمهوری اسلامی به خواسته ها و انتقادات ناشران توجه می کردند؟ و یا نسبت به این انتقادات سکوت می نمودند و کاری نداشتند؟
در سالهای اخیر مهم ترین دغدغه و خواسته ما این بود که بخش های مختلف مثل شاروالی و... در کار ما مانع ایجاد نکنند و دیگر توقع حمایت نیز نداشتیم. ما به عنوان یک ناشر انتقاد مهمی از آنها داشتیم که چرا محل مناسبی برای تبلیغ و نمایش آثار فرهنگی نداریم. یکی از مشکلات ما نبود نمایشگاه های کتاب بود و مجبور بودیم که در نمایشگاه های کتاب کشور همسایه شرکت کنیم چرا که آنها امکانات داشته و رایزنی فرهنگی مناسبی داشتند
ما بارها به حکومت پیشنهاد دادیم که دولت می بایست سالی یک بار نمایشگاه آبرومندانه برگزار کند. ما باید از کشور همسایه دعوت می کردیم نه اینکه آنها به کمک ما برسند. هر چند کار فرهنگی مرز نمی شناسد ولی چنین عملکرد جمهوری اسلامی از منظر حیثیت و اعتبار مناسب نبود. دست دراز نمودن از نظر ما جالب نمی باشد
جمهوری اسلامی روی کاغذ واقعا خوب عمل می کرد اما در عمل واقعا دستاورد خاصی نداشت. یکی از آخرین مشکلات ما این بود که جوی شیر را به نهاد آقاخان داده بودند تا مراکز فرهنگی در آنجا بسازد. ما ناشران افغانستان اعتراضات بسیار شدیدی انجام دادیم. حتی این اعتراضات به خشونت نیز می کشید و بارها به وزارت خانه رفتیم. جناب زهیر که وزیر بودند، هر چند فرد فهمیده ای به حساب می آمدند ولی وعده های ایشان در این قضیه به نتایج عینی نرسید
ما در صبح امید به کارهای قانونی احترام می گذاشتیم ولی هیچ گاه نتوانستیم از راه قانونی مالیات، هزینه گمرک و... را پرداخت کنیم و همیشه مجبور بودیم تا از طریق دلال آن را پرداخت نماییم


مقشوش: ناشران افغان از جمهوری اسلامی افغانستان چه انتظارات، توقعات و درخواست هایی در این دو دهه داشتند و حکومت سابق را در بحث حمایت از نشر و انتشارات تا چه اندازه موفق و یا ضعیف می دانید؟
ما چند درخواست مشخص داشتیم. درخواست اول این بود که محل مشخصی برای نمایش و معرفی آثار مثل یک گالری فراهم نمایند. موضوع دوم اینکه یک بودجه حمایتی برای همه ناشران اختصاص گردد نه اینکه فقط به چند ناشر معروف داده شود. متاسفانه بودجه ها عادلانه توزیع نمی گردید. سوم، هر ساله یک نمایشگاه بین المللی به طور منظم برگزار شود. چالش چهارم نیز آسیب جدی به ما می زد. ما با زحمت بسیار در حوزه دانشگاه، ادبیات کودک و... کتاب چاپ می کردیم ولی چون قانون کپی رایت اعمال نمی گردید، دیگران کتاب های ما را بدون اجازه چاپ می کردند. در مورد این موضوع بارها با وزارت اطلاعات و فرهنگ صحبت کردیم. حتی بحث ما به پارلمان و امنیت ملی نیز کشیده شد. وقتی آثار یک ناشر در کابل امنیت نداشته باشد، نمی تواند کار کند

احمد سهیل احمدی 27.10.21